"Dit is so warm vandag....

'n eier sal sommer gaar word sonder om te kook"
Dit was die woorde van my liefling juffrou op skool, so rond standerd 1 as ek my goed onthou, so net voordat ons somervakansie begin het.

En, dit was die begin van my eerste groot eksperiment, en ook die groot uittog van eiers uit ons huis, daardie somer.
My arme ma moes gewonder het, of daar 'n gees in haar kombuis rondwaar.
Dit was ek.

Eers het ek 'n kommetjie in die sand uitgehol, en 'n eier in daardie kommetjie gebreek. En gewag. Die ganse middag in die warm somerson gewag. Daar het miere in geland en die arme goed het 'n aaklige dood gesterf. Maar, die eier het nie gaar geword nie.

Ag, dink ek toe, miskien moet ek 'n rots gebruik. 'n Vlak rots.
Dit was my volgende poging. In 'n holtetjie van 'n rots het 'n eier in die warm son gelê en langsaam verander in 'n taai vrotterige gelei. Ai tog, niks het gaar geword nie, ek het gestaar na die eiwit tot my oë gebrand het in my kop in die hoop dat ek 'n bietjie wit kon sien. Maar daar was niks. Nada.

Toe brainstorm ek baie hard. Wat nou.... hoekom wil die eier nie gaar word nie, dit is mos warm genoeg??!! Ek het daardie dae altyd kaalvoet geloop buite, en het goed genoeg verstaan dat die swart teer van die straat baie warmer was dan die wit sand. Spring, spring van wit vlek na wit vlek, het ek buite voortbeweeg in daardie warm somertyd.
Swart rots, dog ek toe. Dit is wat ek moet gebruik, 'n SWART rots.
My soektog na die perfekte rots het enkele dae gekos maar uiteindelik het ek eentjie gevind. Met 'n vriendjie het ek en nog 'n eier uit my ma se kombuis opgetrek so rond die middag uur wanneer die son reg bo ons genadeloos skyn. Ek was so seker dat daardie eier gekook sou word.

Nee. Dit het nie gewerk nie. My vriendjie het na 'n paar uur huistoe gegaan, ek het eensaam agtergebly met my aandag op die rots. Die swart rots. Die bliksemse swart rots, en die eier wat glinster en maar nie gaar wil word nie.

'n Paar dae later het ek nog één poging gewaag, en dit was sommer my laaste poging. Êrens het ek iemand hoor sê, dat die bonnet van 'n kar so warm was dat 'n mens brandwonde kon oploop. Ek het onmiddelik die implikasies hiervan ingesien, en het huistoe gehardloop vir 'n eier.

My pa se kar was voor die huis geparkeer (en nogal 'n swart kar ook, perfek!!!)

Oor die voorkant van my pa se splinternuwe trots, waarvan hy elke stoffie versigtig verwyder het met 'n spesiale doekie, het ek 'n vet eier gebreek. Die glibberige ding het 'n spoor getrek oor die lak, en 'n groot deel van die eier het op die grond geland. Die eier wat nog op die kar was, het ook nie gaar geword nie. Ek was baie teleurgesteld. En later die dag, toe my pa die toevoeging op sy kar gevind het, was ek baie ontstem dat hy eers vir my vurig en vrek lang gepreek het oordat ek aan sy kar gekom het, en vervolgens my vir die res van daardie baie lang, warm week huisarres gegee het. Bliksem!!!!

Ek dink, daardie juffrou het gejok.
Ek het nooit buite 'n eier kon kook sonder vuur nie, maak nie saak hoe warm dit was nie - en glo my, ek het oor die jare nog 'n paar keer geprobeer!

En tog, soms, as dit baie baie warm is buite, is daar 'n stemmetjie binne my wat wonder, "is dit miskien warm genoeg om 'n eier gaar te kook...?"

Strand, and the Southern Right whales

Sitting on a rock overlooking the bay for hours, sun hot on my shoulders, watching the Southern Right Whales coming right in close to the side. Now and then, leaping out of the water and smashing down, to try and dislodge their hitchhikers. Sitting really still, feeling bubbles of exhilaration shivering through me and wanting to come out as laughter.

I did not have a camera back then, but I remember it as clearly as if it happened yesterday.

During that short time I was a student at Stellenbosch University, a bunch of friends and I would drive from Stellenbosch past Somerset West to the Strand. The beach bunnies would peel off to cover themselves with oil and bake, the macho guys would thunder off into the waves with their boards, and I would continue along Marine Drive till it made a sharp turn to the right. I then had a choice, to drive on a bit and go watch the seals, or to park the car and walk a bit along the road and then sit down on some rock. Sit, wait and hope. That's what I usually did, on the rare days that I would go to the Strand (I'm not much of a beach slug).

I wonder if that spot is still there.
Maybe I should go and see, one day. Or maybe I should just keep that memory as it is.
Perfect.

(Oh of course I google-mapped the place. It looks all built up now...)
(One really should let memories lie and not go back)

Sing!

Ons het 'n sangjuffrou op die laerskool in Bothasig gehad, as ek goed onthou was haar naam Mrs. Piek. Sy was 'n voormalige opera sangeres en ek was mal oor haar. Sy het baie aandag gegee aan my, hoekom weet ek nie want my stem was nou nie so bisonder nie. Maar ja, ek het haar sanglesse baie geniet en sy het dit geniet om my te leer sing en asem haal.

Elke jaar het sy my ingeskryf vir die nasionale Eisteddfod.
Ek onthou nog baie goed hoe dit die één jaar gegaan het, so rond 1966, 1967.
Die liedje, was van 'n teer bokkie. My arme stem het die boonste noot maar net gehaal sonder om oor te slaan.

DIE STEENBOKKIE

Woorde: HARPER MARTINS
Musiek: WALTER SPIETHOFF; verwerk: D. HYMAN

Dis 'n bokkie, soos 'n stokkie,
soos 'n kweperlatjie skraal,
wat so vinnig oor die klippe
soos die kweperlat sy wippe
met sy skrale pootjies haal,
wat so vinnig oor die klippe
soos die kweperlat sy wippe
met sy skrale pootjies haal,
met sy skrale pootjies haal.

Op die dag van die Eisteddfod, het my pa my gebring. Hy het gebly, om te hoor hoe ek sing. Ek was tog te opgewonde hieroor. Hy het gewag, en gewag en gewag. Die een na die ander kind het dieselfde liedjie gesing. Uiteindelik het hy gesê, hy gaan gou sigarette koop. Ek was bekommerd dat hy nie betyds trug sou wees nie, maar hy sê moenie worrie nie, ek sal trug wees om te luister.
Hy was maar een of twee minute weg, toe roep hulle my naam.
Ek het gaan staan op die verhoog, en ek het gesing. Met 'n knop in my keel, want hy was nie daar om te luister nie.
Toe hy trugkom in 'n warreling van koue lug en sigaretrook, was alles verby. Ek het 'n diploma gekry, het 'n baie goeie beoordeling gekry behalve dat een van die jurylede gesê het, dat my stem 'n bietjie hesig was.

Ag kind, moenie jou hier iets van aantrek nie, het Mrs. Piek gesê.
Ja, jou stem is 'n bietjie hesig maar dit is nie 'n fout nie.

Hmm, het my pa gesê. En my die kar ingebondel om gou huistoe te ry.
Dit was die eerste en enige keer dat hy kom luister het wanneer ek optree. Ek het nog 'n paar jaar langer aangegaan met kompeteer in die Eidsteddfod, en het ook gesing in die skoolkoor - eers onder leiding van Mrs. Piek, en daarna met haar opvolgster (ek onthou nou nie meer wie dit was nie). Omdat ek dit so geniet het om te sing. Maar niemand in my familie het my ooit gehoor optree nie.

Ag, ek kon nie kwaad bly vir my pa nie, ek het hom die seermaak vergewe.
Jare later het ek self ook gerook, en kon toe verstaan hoe hard die lus kan trek aan 'n mens.
Ek het uiteindelik ses jaar gelede kon stop. Dit is 'n swaar verslawing, nikotine.

Soms dink ek nog aan haar. Mrs. Piek. Ek sou haar vandag nie herken nie, ook nie van 'n foto nie. Maar ek was mal oor haar en sy het so 'n belangrike rol in my lewe gespeel toe ek jong was. Ek sing nog steeds (baie hees na al die jare van rook) en nou en dan, op 'n baldadige dag, sing ek nog steeds die lieder wat sy my geleer het, so 40 jaar gelede. Ek ken nog steeds die woorde!
Dankie, Mrs. Piek!

Die Lagoon by Milnerton

Die lagoon by Milnerton was een van die plekke waar ek leer verstaan het hoe die see en soet water mekaar ontmoet.

Ons het baie soontoe gegaan, my pa en ek, toe ek nog klein was. Ek onthou, daar was maar baie min huise daar en daar was 'n brug waar 'n mens oor kon ry. 'n Hout brug, en hier het my pa en ek altyd gaan visvang.


bron

Nie dat ons ooit baie vis gevang het nie... ek dink die grootste vangs wat my pa daar gemaak het, was 'n vrot ou skoen!

Dit was altyd stil daar, behalwe vir die water wat altyd in beweging was en die voëls en natuurlik ek wat nie kon stilbly nie en heeltyd met my bene heen en weer geswaai het soos ek langs my pa sit aan die kant van die brug. My arme pa, ek dink nie dat ek ooit opgehou het met praat nie. Geen wonder dat hy nooit visse gevang het nie, ek het hulle almal weggejaag!

Sommige dae het ons meer seekant toe gegaan, dan was daar 'n dun blou komma soos die rivier en die see mekaar ontmoet.
Hierdie foto wat ek online gevind het, is presies soos ek die plek onthou (maar met minder mense):



Ander dae het ons verder gery naar Bloubergstrand se rigting en as my pa lus was, het hy die afslag geneem na vriende van ons se plaas. Dan was ek sommer heeltemal gelukkig! Daardie plaas, daar het ek die mees wonderlike en angstige tye deurgebring!

Ek het verstaan dat die hele wereld daar nou volgebou is.
Snaaks, ek onthou die plek as nogal agtergestel, en met min mense wat daar gewoon het. 'n Stil gebied sonder pretensies, waar die klein skole met vissies woerts in die water geswem het waar jy maar kyk. En waar die wind koning was.

Sprinkane

Ek was nooit bang vir sprinkane nie. Dis maar goed ook, want daar was baie van hulle in die Kaap. My arme ma was wel bang... sy het nooit self gedurf om my broeksakke leeg te maak nie.

Ek was mal oor sprinkane. Hoe groter, hoe beter. Mens moes hulle vashou aan hulle gespierde agterpote sodat hulle nie kon skop nie, en dan kon mens hulle goed bekyk. En kan nog warm somerdae onthou waar ek op my maag in die tuin lê en kyk hoe lê 'n sprinkaan haar eiers. Eerst 'n gat gemaak in die grond met haar agterlyf. Dan kom die klein ovaalvormige eiertjies uit, één vir een. Ploep, ploep... Op skool het ons hulle in biologie behandel en moes ons hulle teken. Ek was baie goed hierin, ek het byna elke dag in die somer sprinkane gevang. Groot rooi sprinkane, groot en klein groen sprinkane, groot grys-bruin sprinkane. Nomadacris septemfasciata was die mees bekende soort. Hulle was vir my tog te mooi. Wanneer daar 'n plaag was, dan het ons kinders byna elke dag 'n paar potte sprinkane by die skool ingelewer. Ons biologie onderwyser het 'n wattebolletjie met chloroform in die pot gegooi, dan het hulle sag doodgegaan. Ek wou hulle nie dood hê nie, maar daar was nie 'n keus nie, hulle sou alles eet wat hulle kon kry as ons niks doen nie. Dus ook ons eie kos. Kinders het hierdie realiteit baie goed verstaan.

Sommige jare was daar so baie sprinkane, dan het hulle gaan swerm. Ek kan nog onthou hoe ons ry 'n keer in 'n wolk van sprinkane, die ruitewissers wat vinnig heen en weer beweeg om die verpletterde sprinkane van die raam te vee en die geluid van die wiele soos hulle die sprinkane stukkend ry. Ek het heelpad gegril, ons almal het.

Padkos

Ek was 'n regte ronddwaal kind. Ek het in die oggende die huis uitgeskiet en alleen weer terug gekom as ek honger was. Dit was nie so vinnig as 'n mens sou dink nie, want ek het orals langs die pad goeters gevind wat ek kon eet.

Daar was baie moerbeibome (mulberry trees) in die buurt, met vet blink vrugte wat in 'n mens se mond uiteenspat. Toe ek groter word, was hierdie boom vir my belangrik om my sywurms te voer maar toe ek klein was, was daardie swart soet moerbeie alles vir my.

Orals vyebome ook, natuurlik! Daar was 'n groot ou vyeboom in ons agtertuin en ek was mal oor die boom. Dit was my eerste en beste klimboom. Ek was 'n regte bobbejaan en het altyd in bome geklim vandat ek regop kon staan en deur die agterdeur kon uitloop... soms selfs in 'n breë boeg gaan settle en slaap! Nooit uit 'n boom geval nie, ek was so tuis in hulle asof ek oor die pad loop! Anyway, oor die ou vyeboom in ons agtertuin sal ek nog stories vertel, later. Hy het heerlike groen vye gehad: mens moes kyk aan die onderkant dat die klein rooi gaatjie oop was, dan kon 'n mens jou duime indruk en oopskeur... en die heerlike pienk vrug aan die binnekant opeet en met jou tande skraap oor die dun velletjie om seker te maak dat jy soveel moontlik opgeëet het. Natuurlik altyd goed kyk of jy nie miere sien inloop of uitloop uit daardie gaatjie nie, want anders kon 'n mens onverwags 'n mier eet en jis, dit het vreeslik vies gesmaak!

Anyway, verder was daar nog lukwarte. Orals in die buurt het oor die sypaadjies lukwart bome die wag gehou. In die somer, altyd trossies oranje-geel vrugte. As hulle ryp was, het hulle geproe soos sonskyn (behalwe vir die bitter velletjie in die middel rond daardie gladde bruin pitte maar 'n slim kind het dit altyd vinnig uitgespoeg. Ek het altyd onderdeur die groen plafon van lukwart bome geloop en so terwyl ek loop, my hand boontoe gesteek om die vrugte te pluk. Argeloos. Oorvloed.



Natuurlik was daar orals guava's. Koejawels. Dit was weggooi vrugte, met hulle velletjie vuil geel en dun en vol lelike plekke as hulle ryp was, maar 'n mens kyk nie hierna nie, 'n mens byt met skerp wit tande deur daardie vel in die hot pink binnekant met al die pitjies en daardie onvergeetlike soet ryp smaak. O, ons was so vreeslik bederf! Ons het nie 'n baie hoë dunk gehad van koejawels nie. Wat kon 'n mens doen hiermee? Jam maak, en vars eet. En laat val van die boom en vrot. Dis wat baie mense maar gedoen het ook... Ag, wat 'n verspilling!! Hier in die vreemde-bekende tweede tuisland van my vind 'n mens byna nooit koejawels nie. Dis mos te koud om hier te groei. Soms, in 'n spesialiteite winkeltjie, vind 'n mens eentjie vir 'n walglike hoeveelheid geld. Ek koop hulle nooit nie want hulle proe nie reg nie (miskien omdat hulle te groen gepluk word?) maar hulle ruik heeltemal reg - ek hang altyd oor so 'n vrug en snuif of my lewe hiervan afhang. Trane spring sommer in my oë... ai, ruik enigiets op hierdie wêreld heeltemal so lekker as dit???!!!

Dan nog, nektar uit die blomme. Orals was heinings en die meeste van hulle het hierdie blomme gehad: Tecomaria capensis (Cape honeysuckle) met sulke langwerpige oranje kelkies.

Pluk 'n blom, suig hom leeg uit die onderkant, een of twee druppels nektar, pluk 'n volgende blom en bly dit doen tot jy voldaan voel. Daar was altyd so baie blomme in 'n heining, dat mens nooit alles kon leeg pluk nie. En die volgende dag, was daar weer net so baie blomme om te van te drink. Suikersoet, met die son wat skyn op jou skouers. Dit was te lekker!

Nog 'n blom wat ek altyd geëet het, is 'n vetplant wat ons suurvy genoem het (Carpobrotus edulis). Dit het sommer orals welig gegroei. Wanneer hy bloei, is die blomme geel en te pragtig. Mens moet wag totdat hulle heeltemal uitgebloei is, en totaal verdroog. Dan vat mens die vet bodempie wat oorbly en byt die verdroogde steeltjie aan die onderkant af. Spoeg dit uit. Suig dan die binnekant uit - 'n dik soet stroop met baie klein pitjies wat heel bevredigend crunch tussen jou tande. Hemels lekker, dit het ons kinders altyd in die nasomer of herfs geëet. Blykbaar mag 'n mens hulle nie meer pluk en eet nie. Ag sies tog, die arme kinders van vandag.

O ja, ek onthou nou, appelliefies ook (Physalis peruviana, Cape Goosberry). Toe ek klein was, het hulle nie so lekker vir my geproe nie maar oor die jare het my smaak verander en word hulle steeds lekkerder. Nou, as ek 'n dosie in die supermark sien, ploeg ek deur die ander shoppers soos 'n buffel tot ek my eentjie bemeester.


Goue tye. Gratis kos vir avontuurlike kinders. Paradys.

Dit was alles wat ek nou kon onthou van ons (kinders se) padkos in die dae wat ons in Ysterplaat gewoon het, en later ook in Bosmansdam. Ek is seker daar was nog meer wat ek nou nie onthou nie - laat my gerus weet.

So rond 1964 - seeing stars!

Die lug is donker blou en word langsaam donkerder. Die eerste sterre begin fonkel en vang my oog. Ek staan op die hoek van die straat waar ons in woon - ek is nie seker nie, maar ek dink ek is nog nie ses jaar oud nie. Anyway, ek is nog nie skool toe nie, dit weet ek seker!

Ek stop en kyk boontoe na die sterre. En, ek bly kyk soos die lug al hoe donkerder word. Steeds meer sterre word sigbaar en ek voel gehipnotiseer, ek kan nie wegkyk nie. Dit is so mooi, ek wil byna huil. Terwyl ek so boontoe kyk, dink ek aan wat iemand vir my gesê het, dat elke ster 'n son is soos ons eie son, en dat hulle ook planete en goeters het wat rond hulle draai.

Skielik voel dit of 'n knoppie in my kop omgeskakel het, en ek sien alles soos dit is: ek wat staan op hierdie hoek van die straat op hierdie groot bal wat ons aarde noem, wat dans om die son terwyl ons maan jaloers om ons heen draai, en al die ander planete wat ook dans om die son, en so ver as ek kan sien, ander sonne ver weg met hulle planete wat ook dans en miskien staan daar op 'n hoek van 'n straat erens, 'n meisie en kyk boontoe en sien 'n liggie glinster en sy wonder.

Ek kon dit alles sien, en verstaan tot in die diepste diepte, op daardie oomblik wat gevoel het of dit vir ewig duur.
Ek dink dit was waar die grondveste van my ateisme gevorm het. Want, nie vir één oomblik het ek 'n god of 'n heilige engel of so in hierdie geheel gesien nie. Dit was alles so logies, so reg, so ongelooflik mooi.

Dit was my eerste epiphany, en gelukkig nie my laaste nie.

So rond 1965 - bang

Vir die eerste keer in my lewe was ek bang. Klutsknië bang. Draaimaag bang.

Ek was vlei toe die dag om paddavissies te vang en toe sien ek varklelies. So het ons hulle genoem, varklelies. 'n Kras naam vir sulke mooi blomme... ek dink hulle lyk pragtig, en besluit toe om 'n paar vir my ma te pluk en huistoe te neem. Halfuur later, met meer modder op my rokkie dan 'n mens moontlik sou ag, het ek 'n groot bos varklelies in my arms en koers ek huistoe. Toe ek op die sypaadjie loop van die hoofstraat, kom ek iemand teen wat ek ken. Wie, onthou ek nie meer nie, maar hierdie persoon vertel toe vir my dat varklelies pluk teen die wet is (huh? wet? wat is 'n wet???) en dat as die polisie my sien, hulle sal stop en my in die polisiekar gooi en tronk toe vat. Polisiekar, daai het ek geken. Met die sirenes die gil asof die wêreld vergaan, het hulle baie keer langsgeraas op pad na 'n vreeslike krisis. Ek was altyd bang vir hulle, en toe ek nou verder loop, verwag ek enige oomblik dat ek die sirene hoor, en dat die polisiekar sommer die sypaadjie opry agter my aan. Ek weet nie meer hoe lang dit my gevat het om huistoe te loop nie, maar elke stap het my beentjies swakker gevoel en het ek kleiner gekrimp. Ooit probeer loop met 'n groot bos blomme en probeer hulle onsigbaar te maak? Dit werk nie eintlik nie...

Aan die einde, toe ek die huis binne loop, besef ek dat ek het weggekom met 'n misdaad. Ek was slimmer as die polisie, hulle het my nie gevang nie!
Tog het ek nooit weer varklelies saamgevat van die vlei af nie (totdat ek 'n jaartjie ouer was!).

So rond 1964

Toe staan ek op die hoek van ons straat en kyk boontoe in die helder blou lug en sien die vliegtuie ver bo my kop, ek hoor hulle dreun en ek sien hoe die soldate uitspring, een vir een, 'n lang byna dwars squiggly streep uitgepoep en my hart klop in my keel... sal die parachute hierdie keer ook goed oopgaan?
En ja elke eentjie gaan oop en daar sak hulle langsaam trug aarde toe, ronde bol koepels bo 'n teer stokfiguurtjie. Ek het bly wag tot hulle almal weer op die grond was. Nie dat ek hulle kon sien land nie, hulle het op die lugmagbasis geland.

Ek wou dit ook doen. Ek wou ook vlieg soos hulle.

Ek was ses.

So rond 1963 - the queen bee

Ek is nie gewoond aan ander kinders nie. Een dag vat my pa my saam, en ons gaan na 'n plek met tuine en baie mense op die straat. Oor 'n paar weke sou ons trek hiertoe, maar ek weet op daardie dag nog van niks.

My pa praat met iemand in sy voortuin, en daar kom 'n meisie aangeloop van my eie leeftyd... sy het die pragtigste lang krulhare. Haar pa sê haar naam is Antionette, vir my was dit die mooiste naam en die mooiste meisie wat ek nog ooit gesien het. Antionette was nie so skaam soos ek nie, en sy het later my beste vriendin geword. Soms. Ander dae, was sy sommer sat vir my en was sy met ander kinders beste vriende.

Antoinette was die queen bee van die wyk. As sy you pal was, was almal jou vriend. As sy niks van jou wou weet nie, was jou naam modder.
Ons kinders het omtrent ons bes gedoen om in haar goeie boekies te wees... ons was nie bang om by mekaar 'n mes in die rug te steek nie, as dit ons uitkom.

Wie sê kinders weet niks van politiek af nie??!!